Nā Haʻawina 331

Eia kāu haʻawina kākau hope loa o kēia kau, he pepa kālai manaʻo. ʻElua koho no ka hoʻokō ʻana i kēia haʻawina:

• E nānā hou i nā nīnau āu i hāpai ai ma nā pepa pōkole o kēia kau. Koho ʻia hoʻokahi, a lilo ia ʻo ia ke kumu o kāu pepa. Ma loko ona, e kālailai ʻoe i kekahi mau mea i heluhelu ʻia a i kamaʻilio ʻia i ka papa, a loaʻa mai kekahi ʻano pane (response, ʻaʻole answer) no kāu nīnau.

• E koho i kekahi mele, moʻolelo, a pepa paha a kākou i nānā ai ma ka papa, a e wehewehe mai i kona hoihoi a me kona koʻikoʻi: no kona kaila ponoʻī, no ka nui moʻolelo o ka Hawaiʻi, a no ka lāhui kekahi.

‘O kēia mau pepa a pau, 5 ʻaoʻao ia, lele ka laina. E hoʻokomo nō i nā laʻana, nā puanaʻī, a me kekahi ʻike o waho inā he pono. E hana like nō me ka mea i wehewehe ʻia ma kēia palapala, a like hoʻi me kēia kumu hoʻohālike.

Waiho ʻia i loko o kāu faila haumāna ma mua o ka hola 4, lā 18 o Kēkēmapa.

‘O ia ihola. E hoʻomaha a hoʻonanea nō i kēia wā pilina ʻohana!

No kēia haʻawina, e paʻa kāu moʻolelo lāhui, a i ʻole kāu moʻolelo nūpepa ponoʻī o ka haku ʻana. E hoʻopili aku nō i ke kaila kākau o nā palapala a kākou i heluhelu ai, a e hoʻokō i nā loina kākau i kamaʻilio ʻia. Hoʻokahi ʻaoʻao o ka mea i haku ʻia, ʻelua ʻaoʻao ka wehewehe ʻana a me ke kūpale ʻana aku.

Waiho ʻia ma kāu faila haumāna ma mua o ka papa i ka lā 11 o Kēkēmapa nei.

Ua hele kākou a kamaʻāina iki me kā Nāwahī moʻolelo nūpepa ʻo "Ke Aloha Aina; Heaha Ia?" Eia kekahi mau moʻolelo nūpepa ʻē aʻe i kākau ʻia no ia mea like nō, ʻo ke aloha ʻāina:

• "Ke Aloha Aina Oiaio." Ka Leo o ka Lahui. 24 ʻAukake 1893.

• "Ke Aloha Aina Oiaio Loa." Ka Nupepa Kuokoa. 11 Kēkēmapa 1896.

• "O Keaha ke Aloha Aina." Ka Malamalama o Hawaii, Ka Lei Rose o Hawaii. 15 ʻApelila 1898.

• "Ke Aloha Aina Oiaio." Ka Nupepa Kuokoa. 31 ʻOkakopa 1902.

E nānā i nā mea a pau, a e koho i hoʻokahi e heluhelu pono ai. ʻO ia ana ka mea e kamaʻilio ʻia i ka papa ma ka pōʻakolu.

Eia kahi ‘atikala o ka puke pai e heluhelu ai no ka pōʻakahi:

Chapin, Helen. "Newspapers of Hawaiʻi 1834 to 1903." The Hawaiian Journal of History, vol. 18 (1984).

‘Ano lōʻihi ia, no laila, eia nā māhele e heluhelu pono ai:

• ka hoʻolauna, i ʻike ʻia ka pōʻaiapili i puka ai nā nūpepa mua o Hawaiʻi nei.

• ko iala wehewehe ʻana i nā ʻano nūpepa ʻehā: establishment, official (government), opposition, a me ka independent.

• ka māhele i pili loa i nā nūpepa Hawaiʻi, ʻo ia hoʻi "Opposition in Hawaiian by a Secular Press," i hoʻomaka i ka ʻaoʻao 67.

E koho nō i moʻolelo mai kēia mokuna, a kākau ʻia kāu Pepa Pōkole. ʻElua paukū:

1. Hōʻuluʻulu i ka moʻolelo.

2. Hāpai i hoʻokahi nīnau a pane aku, me ka hoʻomōhala ʻana hoʻi i kou mau manaʻo.

Waiho ʻia i kāu faila haumāna ma mua o ka papa i ka p3!

‘O kā Kamakau ka moʻolelo a kākou e nānā ai i ka pōʻakahi. Eia iho nei - e heluhelu aku ma mua o ka papa.

Kamakau, Samuel Mānaiakalani. "Ka Moʻolelo o nā Kamehameha: No ka Noho aliʻi ʻana o Kauikeaouli ma luna o ke Aupuni, a ua Kapa ʻia ʻo Kamehameha III." Ke Kumu Aupuni. Honolulu: Native Books, 1996. pp. 12-14.

E kākau i ka pepa Wehewehe Kaila no ia mea he Moʻolelo Lāhui, a waiho ʻia i loko o kāu faila ponoʻī ma mua o ka papa i ka pōʻakolu.

Eia hoʻi, ma mua paha o ke kākau ʻana i ia pepa, e nānā ka maka i kēia mau moʻolelo, i ʻike ʻia ua ʻokoʻa kēia, ʻokoʻa kā Piʻilani Koʻolau.

• Malo, David. Ka Moʻolelo Hawaiʻi. Malcom Naea Chun, ed. Honolulu: The Folk Press, 1987. pp. 1-7.

• Kepilino. Traditions of Hawaiʻi. Martha Beckwith, ed. Honolulu: Bishop Museum Press, 2007. pp. 9-11.

E heluhelu hou paha i ka moʻolelo o Kaluaikoʻolau, a e nūnē iho nō i kēia mau nīnau:

• He aha ke ʻano o kēia meʻe? He kupanaha anei?

• He haʻawina e loaʻa mai ana mai ke hleuhelu ʻana?

• He moʻolelo "lāhui" anei kēia moʻolelo pili kanaka a pili ʻōhana pū?

‘O ka maka mua kēia o ko kākou nānā ʻana i nā moʻolelo "lāhui" i kākau ʻia e ka poʻe kahiko. Eia ka palapala e heluhelu ai no ka pōʻakahi:

Kaluaikoʻolau, Piʻilani. Kaluaikoolau! Ke Kaeaea o na Pali Koolau a me na Kahei O Ahi o Kamaile. Honolulu: The University of Hawaii Press, 2001. Excerpts.

E lākou nei, ua loli iki koʻu manaʻo no ka haʻawina o kēia pule. Ma kahi o a haku ʻana i paukū hoʻohālike i kahi meʻe Hawaiʻi hou me kahi meʻe Hawaiʻi kahiko, e hoʻomaka paha i ka noʻonoʻo a me ka hoʻokō ʻana i ka haʻawina Haku #1, i kō pono i ka pōʻakolu. Eia hou ka haʻawina:

• E haku ʻoe i kāu mea ponoʻī, he Mele Holoholo, he Mele Haʻilula, a i ‘ole he Moʻolelo Kaʻao. E haku nō me nā hiʻohiʻona kahiko o ua kaila like. (1 ʻaoʻao, lele ka laina)

• A laila, e wehewehe a e kūpale i kāu mea i haku ai: pehea i like ai ʻo ia me ia kaila mele a moʻolelo kahiko paha? He aha nā kumu o kāu haku ʻana pēlā? (2 aoʻao, lele ka laina)

Waiho ʻia kēia haʻawina i loko o kāu faila "Ka Haku ʻAna" ma mua o ka papa i ka pōʻakolu. 

ʻO ka Pepa Pōkole ʻekolu ka haʻawina no kēia pōʻakolu. E koho i moʻolelo a ʻatikala paha i heluhelu ʻia no ka papa i ka mokuna Moʻolelo Kaʻao, a e kākau i nā paukū ʻelua no ua moʻolelo nei: he hōʻuluʻulu a he pane nīnau hoʻi. Ma ʻaneʻi nā ʻōkuhi ʻē aʻe - e hoʻokō pono aku nō, a waiho ʻia ka pepa ma kāu faila haumāna ma mua o ka papa i ka pōʻakolu.

I mea e holomua ai ko kākou kamaʻilio ʻana no ka moʻolelo kaʻao, e heluhelu aku nō i kēia mau māhele o ka moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele:

• Kuokoa Home Rula. 17 Kēkēmapa 1909.

• Kuokoa Home Rula. 24 Kēkēmapa 1909.

• Kuokoa Home Rula. 31 Kēkēmapa 1909.